Filozofija slikarstva: Slike doba – Mersad Berber

Abstract

Na Zapadu otkrivamo taj brižni, majstorski potez slikara i grafičara, Mersada Berbera, uz mogućnost beskonačnog prefiguriranja ili nastavljanja. Kao da iza svakog ciklusa postoji „nevidljivi vremenski labirint“, koji priziva stotine i tisuće godina kao onaj koji je, naprimjer, orfičko ogledalo starog Kastela u Banjoj Luci, Skender-Vakufa, Bosanskog Petrovca itd. Ko bi se mogao dosjetiti da on stvara i onaj nevidljivi vremenski labirint, s brojnim prošlostima i brojnim budućnostima. S udivljenošću se uplićemo u šutljivi život tih zanosnih, blagih i melanholičnih lica, smirenih i divnih u onom neodgonetljivom. Čini se da je slikara/mislioca uznemiravao svijet beskonačnih nizova vremena, simultanih istodobnosti budućnosti, prošlosti i sadašnjosti, koji se međusobno igraju, hermeneutički osjenčavaju; to je, kao što se zna, i ono drugo, a to je da se uzdigne na razinu očajanja. Ali to nas samo možda bolje pripravlja da govorimo o najvišoj nadi, onoj koju tražimo kroz bijedu svijeta i koja je nalik na pobjedu. Ona nam se jedina čini dostojnom poštovanja. Berberov odnos prema vanjskom svijetu, povijesti i vremenu, Bosni i Evropi, nije akcionistički, kao što je bio onaj u doba ‟68, on je duhovni – individualno iskustvo rađanja, dramatska otvorenost onog još neiskusnog, tek rođenog, prema životnim odnosima. To je, čini se, „subjektivni prototip oslobođenja“ ili neprevladiva drama vremenovanja ljudske egzistencije. Vjerovatno je to jedina drama „koja se dogodila sa apsolutnim pravom“. Mersad Berber i kao sin Bosne uvodi transparenciju vremena i prostora, onaj labirint koji ne zna za umor traženja, umor oka i duha, ne zna za odustajanje od čuđenja i onda kada je jedina gramatika – gramatika prezira i straha. Mersad je u domovini kada je u višedimenzionalnosti uma ili duha. Ma koliko se smračilo u Bosni ili u nesretnoj Evropi, niko nije mogao vidjeti da su mu se oči ugasile – pohvala jeziku slikarstva, i vlastitog i tuđeg, i suvremenog i prošlog. Lutao je svijetom kao Ahasver, radovao se svojim izložbama, nebrojenim, u svjetskim centrima na Zapadu i Istoku, u Evropi i Sjedinjenim Američkim Državama, nikad očaran svojom slavom ili uspjehom, nikada paraliziran. I on zna da je slikarstvo nedovršena kretnja, bdijenje duha i invencije, samoizgon u uvećanu tamnicu slobode formi, „sudbine od bdijenja i snova“.
Sudbina i estetički um
Poetsko je u Berberovim slikama ono koje nikada ne izdaje svjetlost, njenu sreću i mudrost, njenu pravednost i imaginaciju, njenu bol i moć da olakša bol, vedrinu u tragediji. Njegove izražajne inspiracije suprotne su onim koje dolaze iz drevne evropske gnostike. Oko i duh – oko je u duhu slikara, ono spoznaje u svjetskom nadahnuću, ne u egzodusu iz svijeta. Time Berber slijedi i antropologijske interese, kojima je apsolutno tuĐa kletva: prokleta da si, Zemljo, posvuda! Berber je u nizu svojih slika i ciklusa skinuo veo esteticizma, njegovu fascinaciju, i uveo estetiku egzistencije kao slobodu formi i izraza, zapravo kao dospijevanje u svijet u Sloterdijkovom smislu – da se ljudski život valja oćutjeti u životnoj dubini, što u borhesovskom smislu znači potražiti zoru na svojem zapadu, žalosnu ružu tame.